Πριν σας το παραθέσω και το ξαναδιαβάσω κι εγώ (και σήμερα να το έγραφα, δε θα άλλαζα τίποτα) σκέφτομαι πως από τότε που έκανα δικά μου παιδιά, όλα αυτά τα πιτσιρίκια στην κερκίδα, ένα παράξενο πράγμα, τα νιώθω περισσότερο «δικά μου». Ισως γιατί καταλαβαίνω τους γονείς τους εκείνη την ώρα. Κι αν καμιά φορά γίνομαι αυστηρός μαζί τους, είναι ακριβώς γιατί τα αισθάνομαι παιδιά μου και ανησυχώ γι αυτά. Δε θέλω να ρεζιλεύουν την οικογένεια, δε θέλω να γίνουν αυτό που κινδυνέψαμε κι εμείς κάποτε να γίνουμε. Καλό παράδεισο στα παιδιά που έφυγαν στα Τέμπη. Η απουσία τους κάνει ακόμη μεγαλύτερη την ανάγκη να προστατέψουμε αυτά τα παιδιά που έμειναν στην κερκίδα. Αυτά που μερικές φορές ξεφεύγουν και κάνουν κακό στους εαυτούς τους και στην ομάδα μας. Αυτό είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα του ΠΑΟΚ τώρα που μεγαλώνει και γίνεται δυνατός.

Το πλήρες κείμενο είχε τίτλο «Για τα παιδιά που χάθηκαν στα Τέμπη» και έλεγε τα εξής:

Αν υπάρχει μια ημερομηνία που να είναι χαραγμένη στη μνήμη όλων των οπαδών της ομάδας μου, δηλαδή του ΠΑΟΚ, αυτή είναι η σημερινή: 4 Οκτωβρίου 1999. Δεν κατέκτησε κάποιον τίτλο η ομάδα, δεν κερδίσαμε κάποιον μεγάλο αγώνα, ούτε εγκαινιάσαμε κάποιο γήπεδο, αντιθέτως συνέβη κάτι πολύ άσχημο: Σε ατύχημα με λεωφορείο στα Τέμπη έχασαν τη ζωή τους 6 νέα παιδιά που επέστρεφαν από εκδρομή στην Αθήνα για τον αγώνα Παναθηναϊκός – ΠΑΟΚ. Ξέρετε πως γίνονται αυτά στους ελληνικούς δρόμους. Ενας κουρασμένος οδηγός έδωσε το τιμόνι στο γιο του, αυτός έκανε προσπέραση κάπου που δεν έπρεπε κι ένα φορτηγό από το άλλο ρεύμα έγινε η νοητή γραμμή που χωρίζει τη ζωή από το θάνατο αλλά και την τετριμμένη καθημερινότητα από την… αιωνιότητα. Τα νεαρά αυτά παιδιά, άθελα τους και με τίμημα το υπόλοιπο της ζωής τους, έγιναν σύμβολα ενότητας για μια ομάδα που δεν είναι απλά ομάδα, σ’ ένα άθλημα που δεν είναι απλά άθλημα αλλά κοινωνική έκφραση. Υπερβολές θα πούνε κάποιοι…

Για την Χριστίνα, τον Τάσο, τον Μπάμπη, τον Δημήτρη, τον Γιώργο και τον Κυριάκο έχουν γραφτεί πολλά. Πέρασαν πολλά χρόνια, βλέπετε. Μίλησαν άνθρωποι που τους γνώρισαν, άλλοι που επέβαιναν στο λεωφορείο, πήρε θέση η ΠΑΕ και έστησε ένα μνημείο στα Τέμπη όπου τελείται κάθε χρόνο το μνημόσυνο παρουσία όλης της οικογένειας του δικεφάλου. Αν λοιπόν μπήκα στη διαδικασία να σας γράψω πέντε αράδες σχετικά με το ατύχημα στα Τέμπη αυτήν την θλιβερή μέρα δεν το έκανα για να κρατήσω ζωντανή την μνήμη των παιδιών, ούτε για να παρηγορηθεί μια μάνα ή ένας πατέρας που παραμένει απελπισμένος. Η ημερομηνία θα είναι πάντα ζωντανή, το ίδιο και τα ονόματα των παιδιών, οι φωτογραφίες τους, τα ματωμένα κασκόλ τους. Κάθε χρόνο μια τέτοια μέρα νιώθω την ανάγκη να μιλήσω για τα οπαδικά κινήματα μέσα στις ποδοσφαιρικές ομάδες, για τη ομορφιά των συνδέσμων και την γοητεία των εκδρομών στα εκτός έδρας παιχνίδια. Να μιλήσω για τους λόγους που αυτά τα παιδιά βρέθηκαν μέσα στο λεωφορείο την «κακιά στιγμή» και δεν ήταν κάπου αλλού, ασφαλείς από τον κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους. Και νιώθω την ανάγκη αυτή γιατί βλέπω γύρω μου ανθρώπους να λοιδορούν τα νέα παιδιά που τρέχουν στα γήπεδα και άλλους να τα θεωρούν αλήτες, ανώριμους, προβληματικούς. Και θυμώνω γιατί εγώ τους βλέπω «αλλιώς» και, γαμώτο μου, ξέρω κι άλλους πολλούς που τους βλέπουν με τον ίδιο τρόπο.

Σκέφτομαι, λοιπόν, σήμερα, τόσα χρόνια μετά το συμβάν στα Τέμπη, ότι τα παιδιά αυτά ήταν απλά εκεί που ήθελαν. Εκεί που «αγαπούσαν». Με φίλους σε μια εκδρομή για ένα αθλητικό γεγονός. Δεν έκαναν λάθος που πήγαν στην Αθήνα. Δεν κινδύνεψαν περισσότερο από το να μείνουν στα σπίτια τους ή να κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης με ένα μηχανάκι. Εκείνο το μακρινό 1999, την ώρα που οι ίδιοι οι Αθηναίοι δίσταζαν να μείνουν στην πρωτεύουσα λόγω των δονήσεων που ακολούθησαν του μεγάλου σεισμού της πρωτεύουσας (έχει γράψει και ο Χρήστος Μιχαηλίδης ένα εκπληκτικό κείμενο στην Ελευθεροτυπία εκείνης της εποχής), αυτά έκαναν ένα ωραίο ταξίδι και απλά δεν ξύπνησαν στην επιστροφή. Το 1999 ήμουν 24 χρονών και είχα μόλις ξεπεράσει την τρέλα των εκδρομών με τον ΠΑΟΚ αλλά νωρίτερα κι εγώ τα ίδια έκανα και δεν πιστεύω ότι έχασα κάτι σημαντικότερο με το να είμαι Κυριακές απόγευμα στην Δράμα, την Ξάνθη, την Αθήνα. Αντίθετα έχω κρατήσει ωραίες φιλίες ή απλές γνωριμίες με παιδιά που μέχρι και σήμερα συναντώ φευγαλέα έξω από την Τούμπα και απλά τους χαμογελώ εισπράττοντας ένα βλέμμα εκτίμησης και… αλληλεγγύης.

Αυτήν την αλληλεγγύη και το αίσθημα «συγγένειας» οι σύνδεσμοι των φιλάθλων ΟΛΩΝ των ομάδων την διατηρούν μέχρι και σήμερα σε αντίθεση με άλλους «χώρους», επαγγελματικούς, πολιτικούς, γειτονικούς. Και θα με ρωτήσει κάποιος φίλος που δεν έχει τη σχέση που επιλέγω να έχω εγώ με το ποδόσφαιρο: «Θα άφηνες τον γιο σου να γραφτεί σε κάποιον σύνδεσμο και Κυριακή παρά Κυριακή να μπαίνει σ’ ένα λεωφορείο και να φεύγει για κάποια πόλη της Ελλάδας χωρίς να γνωρίζεις με ποιους είναι και σε τι συνθήκες ταξιδεύει;». Ε, λοιπόν με απόλυτη σιγουριά, σκέφτομαι, ότι θα τον άφηνα. Αλίμονο αν πιστεύω ότι μακριά από τα ναρκωτικά μένουν όσοι… δεν τα δούνε μπροστά τους. Ολα τα παιδιά βλέπουν κάποια στιγμή τα ναρκωτικά μπροστά τους. Τα αποφεύγουν αυτά που οι γονείς τους έχουν ενδιαφερθεί «πριν». Θα είναι λάθος επίσης να φοβηθώ ότι σε μια εκδρομή η ζωή του παιδιού μου τίθεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο απ’ ότι στην πόλη. Σκεφτήκατε πόσο κινδυνεύει σε κάθε φανάρι του περιφερειακού, σε κάθε τάξη δημοτικού σχολείου, σε κάθε εκδρομή με δικό μας αυτοκίνητο μετά από έναν γάμο; Συμφωνώ πως μέσα στο οπαδικό κίνημα υπάρχουν παραβατικές συμπεριφορές. Ας τις σταματήσουν αυτοί που έχουν την ευθύνη για την τήρηση της τάξης. Παραβατικές συμπεριφορές υπάρχουν, όμως, και μέσα στα πανεπιστήμια, στα υπουργικά γραφεία, στα εκκλησιαστικά γραφεία. Δεν καταργήσαμε την εκκλησία επειδή έκλεψαν ή παρενόχλησαν σεξουαλικά κάποιοι παπάδες. Δεν καταργήσαμε τη Δημοκρατία επειδή κάποιοι πολιτικοί «τα παίρνουν». Τους συνδέσμους γιατί θέλουν κάποιοι να τους καταργήσουν; Ειλικρινά τόσα χρόνια μετά δεν μπορώ να το καταλάβω κι αρχίζω να πιστεύω τη θεωρία των πιο «σκληροπυρηνικών» οπαδών που λένε ότι οι σύνδεσμοι ενοχλούν γιατί αντιδρούν και διαμαρτύρονται σε κάθε μορφή εξουσίας.

Επιστρέφω «στα παιδιά που χάθηκαν». Φαντάζομαι τους κοντινούς τους συγγενείς τόσα χρόνια μετά να ‘χουν απομείνει «άδειοι» από δάκρυα. Αν τους είχα μπροστά μου θα τους έλεγα ότι οι άνθρωποι προχωράμε παρακάτω με τις απώλειές μας. Τις κουβαλάμε και μας κουβαλούν. Είναι κρίμα που χάθηκαν, τόσο νέα έξι, παιδιά. Ευτυχώς όμως κάτι έμεινε. Για την οικογένεια του ΠΑΟΚ έμεινε η ανάγκη για ενότητα, για μετριοπάθεια, για «σιωπή» μέσα σ’ ένα θορυβώδη χώρο. Το μνημόσυνο στα Τέμπη φέρνει κάθε χρόνο αγκαλιασμένους τους φιλάθλους με τους ποδοσφαιριστές, τη διοίκηση με τις οικογένειες των νεκρών. Στο γήπεδο ακούς συνθήματα «υπαρξιακά». Στρέφεις το βλέμμα στα πανό και διαβάζεις έξι ονόματα. Γειώνεσαι τότε. Καταλαβαίνει πόσο μάταιο είναι να μισείς τον αντίπαλο, να πωρώνεσαι για τη νίκη, να θεωρείς ότι τελειώνουν όλα με μια ήττα. Άντε, βρείτε μου εσείς σε ποιο «σχολείο» διδάσκονται καλύτερα αυτές οι Ιδέες κι εγώ θα στείλω (και) εκεί το παιδί μου. Μέχρι τότε θα αφιερώνω κάθε χρόνο πέντε λεπτά για να του εξηγώ ότι εκτός από τα πρωταθλήματα και τα κύπελλα η ομάδα που υποστηρίζει θυμάται κι άλλα, εξίσου σημαντικά γεγονότα.

Σ.σ.: «Για τα παιδιά που χάθηκαν», τίτλος από τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου